Een burn-out: wat zijn de kenmerken en hoe kan je het vermijden?

Langdurige werkstress kan leiden tot een burn-out. Als werkgever wil je voorkomen dat je medewerkers te maken krijgen met een burn-out. Ontdek de risico’s, symptomen en mogelijke preventiemaatregelen. Want zeker bij een burn-out geldt: voorkomen is beter dan genezen.

Wat is een burn-out?

Burn-out is een negatieve, aanhoudende gemoedstoestand die verband houdt met het werk. Mensen met een burn-out hebben het gevoel van te opgebrand zijn en kunnen geen energie of motivatie meer vinden voor het werk. Het is het gevolg van langdurig aanhoudende werkstress, waar te weinig ontspanning tegenover staat.

Een burn-out kan iedereen overkomen en heeft drie specifieke kenmerken:

  1. Emotionele uitputting: de medewerker heeft een gevoel van overmacht en uitputting, veroorzaakt door de belasting van de job.
  2. Depersonalisatie/distantie: de medewerker kan zich minder goed inleven in het werk, neemt meer afstand en reageert cynischer ten opzichte van het werk en collega’s.
  3. Verminderd competentiegevoel: de medewerker voelt zich op professioneel vlak minder bekwaam, hij krijgt het gevoel dat hij niet meer efficiënt werkt.

Werkstress ontstaat wanneer er geen goede afstemming is tussen de capaciteiten en behoeften van medewerker en de aard van het werk dat hij of zij verricht. Oorzaken hiervan kunnen liggen in persoonlijke eigenschappen, de inhoud van het werk, de eigenschappen van het team/leidinggevende en de kenmerken van de organisatie. Er is altijd sprake van een combinatie van factoren.

De kosten van langdurig absenteïsme door een burn-out zijn aanzienlijk. Daarom is het voor werkgevers van belang werkstress te beperken en medewerkers te begeleiden in het vinden van een goede balans tussen werk en ontspanning.

Wat zijn de symptomen van een burn-out?

Een burn-out ontstaat niet ineens, maar gaandeweg. In een vroeg stadium kan je merken dat iemand zowel voor als na zijn werk moe is en geen zin heeft om te gaan werken. Vaak is hij vergeetachtig, prikkelbaar en kan hij zich slecht concentreren. Hardwerkende doorzetters zijn niet toevallig vaak die medewerkers die een burn-out krijgen.

Onderstaande kenmerken kunnen ervoor zorgen dat je vatbaarder bent voor een burn-out, wat overigens niet wil zeggen dat je daadwerkelijk een burn-out krijgt. Een burn-out is complex. Hoe het zich laat ontwikkelen, hoe het zich manifesteert en hoe het herstel verloopt, verschilt per persoon:

  • Het goed willen doen/perfectionisme
  • Groot verantwoordelijkheidsgevoel
  • Moeite om hulp te vragen
  • Gemakkelijk hulp aanbieden
  • Niet willen teleurstellen
  • Graag ja zeggen (bv. ‘gevoel nuttig/nodig te zijn’)
  • Moeite met opkomen voor jezelf (assertiviteit)
  • Weinig aandacht voor de eigen noden

Lichamelijke klachten

Een burn-out kan leiden tot lichamelijke klachten, zoals bijvoorbeeld:

  • hoofdpijn
  • maagpijn
  • spierpijn en/of tintelingen
  • nek- en schouderpijn
  • snelle ademhaling, snelle hartslag
  • darmproblemen
  • lichamelijke uitputting
  • verhoogde bloeddruk

Mentale klachten

De meest voorkomende mentale klachten bij een burn-out zijn:

  • de batterij niet meer op kunnen laden
  • concentratieproblemen en geheugenklachten
  • het gevoel incompetent te zijn
  • boosheid op het werk, de taken en leidinggevende of collega’s
  • het gevoel van falen
  • piekeren
  • gespannen zijn
  • nergens meer toe kunnen komen, nergens zin meer in hebben.

Verschil burn-out en depressie

Het is niet evident om een burn-out en depressie van elkaar te onderscheiden. De symptomen van een burn-out en een depressie lijken namelijk sterk op elkaar en soms komen ze overeen. Denk maar aan: je lusteloos en uitgeput voelen, slaapproblemen hebben, je moeilijk kunnen concentreren en een laag gevoel van eigenwaarde hebben.

Een duidelijk verschil is dat een burn-out meestal werkgerelateerd is en zich lange tijd alleen beperkt tot het werk, terwijl een depressie algemener is. Waar een burn-out doorgaans ontstaat vanuit een werksituatie, kan een depressie vanuit verschillende levensgebieden ontstaan. Uiteraard kan werkstress invloed hebben op je relatie, maar bij een depressie is dit duidelijker.

Verschil tussen burn-out en stress

Stress ervaren we allemaal wel eens. Een gevoel van gespannen zijn, je opgejaagd voelen en tijdelijk (deels) de controle verliezen. Als de periode van stress niet te lang duurt en je daarna voldoende ontspant en bijtankt, is er niets aan de hand. Stress heeft absoluut een functie om nét even beter te presteren.

Ga je echter maar door en door, gun je jezelf geen ontspanning en plak je het ene stressmoment aan het andere? Dan ga je van stress via overspannenheid naar burn-out. En een burn-out los je niet op met een weekje vakantie of een dagje naar de sauna. Het kan maanden duren voordat je hersteld bent van een burn-out.

Verschil tussen burn-out en bore-out

Mensen met een bore-out hebben voor hun gevoel te weinig te doen. Ze worden lange tijd niet uitgedaagd. Ze lijden aan chronische verveling en demotivatie. Uiteindelijk krijgen ze last van dezelfde symptomen als mensen met een burn-out.

Gelukkig is de oplossing in dit geval eenvoudig. Neem de verveling weg met nieuwe of extra taken, een tijdelijk project of een verdiepende of verbredende cursus. Helpt niets? Dan is een nieuwe baan zoeken waarschijnlijk het beste alternatief om te voorkomen dat een bore-out een burn-out wordt.

Burn-out vermijden

Een burn-out voorkomen is een gedeelde verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer.

De werkgever kan bijdragen door de draaglast van medewerkers te beperken: uurrooster en arbeidsduur (tijdelijk) aanpassen, taken en verantwoordelijkheden beter afgrenzen, problemen bespreekbaar maken en aanpakken, zorgen voor heldere communicatie en duidelijke procedures, zorgen voor opleidings- en loopbaanmogelijkheden...

Voor de medewerker is het van belang dat hij zijn draagkracht vergroot: meer steun creëren door zijn behoeftes uit te spreken, fysieke conditie verbeteren, beter inplannen van ontspanning, prioriteiten stellen…

Stress op de werkvloer

Als werkgever ben je verplicht organisatiestress als een risicofactor voor het welzijn te behandelen en maatregelen te nemen. Het team psychosociaal welzijn van Liantis kan in dit kader meedenken hoe dit binnen jouw organisatie aan te pakken. We kunnen je op verschillende manieren ondersteunen en begeleiden:

  • Risicofactoren in kaart brengen: welke factoren kunnen stress veroorzaken binnen je bedrijf en welke preventiemaatregelen kunnen hieraan tegemoet komen?
  • Stressbeleid uitwerken: beleidsmatig aanpakken van stressfactoren door middel van het formuleren van preventiemaatregelen.
  • Opvolging van individuele medewerkers (met aandacht voor psycho-educatie)
  • Opleidingen rond stress en zelfzorg voorzien voor medewerkers en leidinggevenden.
  • Stresssignalen aanpakken bij medewerkers met een risico op burn-out: een eerste interventie met het oog op een efficiënte aanpak van de werkstress
  • Re-integratietrajecten begeleiden (ook met aandacht voor de betrokken collega’s) en voorkomen van herval na afwezigheid door stress en burn-out.