Werken in het buitenland: welke impact heeft dat op jouw sociaal statuut?

Werk je als zelfstandige niet (enkel) in België maar (ook) in het buitenland? Of heb je een werknemer in dienst die gedeeltelijk of tijdelijk in het buitenland werkt? Let op, want het kan een grote invloed hebben op de sociale zekerheid.

Werken in een land dat geen EER-lidstaat is 

Werk je buiten een EU-lidstaat of buiten Noorwegen, IJsland, Liechtenstein of Zwitserland? Dan zijn er twee mogelijkheden.

  1. Als België via een bilateraal verdrag afspraken heeft gemaakt met het land in kwestie, bepaalt dat verdrag in welk land(en)je moet bijdragen, waar je sociale bescherming opbouwt en welke sociale uitkeringen je in het buitenland kan krijgen. Sinds het Verenigd Koninkrijk niet meer tot de Europese Unie behoort (Brexit), werden er ook afspraken gemaakt met het Verenigd Koninkrijk.
  2. Komt het land niet voor op de lijst van landen waarmee België een verdrag heeft afgesloten? Dan zijn er geen afspraken gemaakt en zal je in elk land waar je werkt sociale bijdragen moeten betalen, zonder dat er rekening wordt gehouden met de tewerkstelling in het andere land.

Werken in een EER-lidstaat of Zwitserland 

De onderstaande regels gelden als je aan de slag bent in een of meerdere EU-lidstaten, Noorwegen, IJsland, Liechtenstein of Zwitserland.

Binnen Europa zijn de spelregels vastgelegd in ‘verordeningen’. Een van die verordeningen (883/2004) zorgt ervoor dat:

  • iedereen maar in één land sociale bijdragen moet betalen. In de verordening wordt ook aangeduid aan welk land dat dan precies is.

 

  • wie in het buitenland gaat wonen of werken zijn sociale bescherming blijft behouden. Dat geldt voor ziekte- en invaliditeitsverzekering, pensioenen, werkloosheid, moederschaps- en vaderschapsuitkeringen en gezinsbijslag.

Opgelet: sommige Belgische sociale rechten vallen niet onder de Europese verordening. Dat betekent bijvoorbeeld dat de uitbetaling van deze uitkeringen of voordelen mag worden stopgezet wanneer je als zelfstandige naar het buitenland verhuist of wanneer je werknemer dit doet. Deze sociale rechten vallen niet onder de Europese verordening:

  • het overbruggingsrecht
  • de moederschaps- en vaderschapshulp of geboortehulp (gratis dienstencheques bij geboorte voor zelfstandige moeders en vaders),
  • adoptie- en pleegzorguitkeringen
  • loopbaanonderbreking
  • ouderschapsverlof
  • tijdskrediet (met inbegrip van de mantelzorg voor zelfstandigen).

Welke EER-lidstaat is bevoegd voor je sociale zekerheid? 

Algemene regels 

  • Het algemene principe is dat een werknemer of een zelfstandige sociale bijdragen betaalt in het land waar hij werkt. Werk je in meerdere landen tegelijk? Dan val je doorgaans onder de sociale zekerheid van het land waar je woont. 
  • Als je niet woont in het land waar je werkt, heb je recht op medische behandeling in beide landen. Je moet je dan inschrijven bij een zorgverzekeraar in het land waar je werkt én in het land waar je woont.

Specifieke regels 

Hieronder vind je een overzicht, zodat je kan nagaan welke specifieke regel geldt in jouw situatie.

Wat is je werksituatie?

Waar ben je sociaal verzekerd?

1. Wonen en werken in een verschillend land

In het land waar je werkt.

2. Werknemer en zelfstandige in twee of meer landen

In het land waar je werknemer bent.
3. Zelfstandige in twee of meer landen In het land waar je woont, op voorwaarde dat je een 'substantieel deel' van je werkzaamheden in je woonland verricht. Is dat niet het geval: in het land waar het centrum van je belangen zich situeert.
4. Werknemer in twee of meer landen In het land waar je woont, op voorwaarde dat je een 'substantieel deel' van je werkzaamheden in je woonland verricht. Is dat niet het geval: zie de specifieke regels die verder aan bod komen.
5. Detachering In het land waar je gewoonlijk werkt.

 

Als je maar in één land werkt en maar één sociaal statuut hebt als zelfstandige, als werknemer of als ambtenaar, betaal je in dat land je sociale bijdragen, ook al woon je elders.

Ben je tegelijkertijd werknemer én zelfstandige in verschillenden landen, dan betaal je jouw sociale bijdragen voor beide activiteiten altijd in het land waar je werknemer bent.

Werk je in verschillende landen als zelfstandige (maar nergens als werknemer), dan betaal je in principe sociale bijdragen in het land waar je woont. Tenminste, als je een 'substantieel deel' van je werkzaamheden verricht in het land waar je woont. Substantieel betekent in concrete cijfers: minstens 25% van je omzet, je arbeidstijd, het aantal verleende diensten en/of je inkomen. 

Oefen je als zelfstandige geen substantieel deel van je activiteiten uit in het land waar je woont, dan geldt de wetgeving van het land waar je jouw ‘centrum van belangen’ hebt. Het 'centrum van belangen' wordt bepaald aan de hand van de volgende criteria:

  • de vaste en blijvende plaats van waaruit je werkt;
  • de gebruikelijke aard of duur van de werkzaamheden;
  • het aantal verleende diensten;
  • je intentie zoals die uit de omstandigheden blijkt.

Bij de beoordeling van deze criteria wordt ook rekening gehouden met de verwachtingen voor de komende twaalf maanden.

Als je in verschillende landen werkt als werknemer, betaal je in principe sociale bijdragen in het land waar je woont, op voorwaarde dat je daar een ‘substantieel deel’ van je werkzaamheden verricht. Voor werknemers vertaalt ‘substantieel’ zich naar ‘minstens 25% van de verloning en/of de arbeidstijd’. Opgelet: er wordt enkel rekening gehouden met prestaties in een lidstaat die minstens 5% van het loon en/of de arbeidstijd van de werknemer uitmaken.

Werk je minder dan 25% in het land waar je woont, dan gelden volgende regels:

  • Werk je maar voor één werkgever, dan geldt de wetgeving van de lidstaat waar je werkgever is gevestigd.
  • Werk je voor meerdere werkgevers die allemaal in dezelfde lidstaat zijn gevestigd, dan geldt de wetgeving van die lidstaat.
  • Werk je voor twee of meer werkgevers die in twee verschillende lidstaten zijn gevestigd, waarvan één de woonstaat is, dan val je onder de wetgeving van de andere lidstaat.

Werk je voor twee of meer werkgevers van wie er ten minste twee gevestigd zijn in verschillende lidstaten, andere dan het woonland, dan betaal je bijdragen in je woonland.

Wie als werknemer of zelfstandige tijdelijk een opdracht in het buitenland wil uitvoeren, kan kiezen voor detachering. Dat betekent dat je sociale bijdragen blijft betalen in het land waar je doorgaans werkt, en niet in het land waar je tijdelijk aan de slag gaat. Let wel: dat is enkel mogelijk onder deze voorwaarden:

  • Je moet al enige tijd hetzelfde soort werk uitvoeren als in het land van waaruit je je wil detacheren. Als zelfstandige is dat in principe minstens twee maanden, maar uitzonderingen kunnen worden toegestaan. Voor werknemers kan dat al vanaf één maand.
  • Je moet ervoor zorgen dat je nadien je activiteiten zonder problemen in je oorspronkelijke land kan voortzetten.

Een detachering mag maximaal twee jaar duren, maar je kan een verlenging vragen. Wie nog langer in het buitenland blijft werken, valt terug op de gewone regels zoals hierboven beschreven. Na een pauze kan er wel een nieuwe periode van detachering starten.

Wil je een buitenlandse medewerker via detachering aanwerven? Dat doe je zo.

Hoe ga je praktisch te werk?

De bovenstaande regels geven je een idee van wat je kan verwachten als je in verschillende landen werkt en/of woont, maar het is de bevoegde instantie van elk EU-land die vaststelt welke sociale wetgeving geldt in jouw situatie. In België is dat de RSZ voor werknemers en het RSVZ voor zelfstandigen. De beslissing van de bevoegde instantie wordt meegedeeld in een document ‘A1’. Daarmee kan je ook in de andere EU-landen aantonen dat de sociale wetgeving van een welbepaald land op jou van toepassing is, en vooral dat de wetgeving van een ander land waarmee je eventueel verbonden bent, niet op jou van toepassing is.

Hoe laat je jouw situatie beoordelen?

  • Woon je in België?
    • Start je als zelfstandige in België, dan moet je je in afwachting van een ‘A1’-document aansluiten bij een Belgisch sociaal verzekeringsfonds. Via je klantenadviseur ontvang je een vragenlijst, die we nadien voor jou aan het RSVZ overmaken. Je kan ook zelf je ‘A1’-document aanvragen. Blijkt uit de beslissing van het RSVZ dat de Belgische sociale wetgeving niet op jou van toepassing is, dan wordt je aansluiting bij het sociaal verzekeringsfonds stopgezet.
    • Als werkgever moet je, voorafgaand aan de gelijktijdige tewerkstelling of de detachering van je werknemer(s), bij de bevoegde instelling een detacheringsbewijs (A1-verklaring) aanvragen. Na ontvangst van het attest, overhandig je dat aan je werknemer.
  • Woon je in het buitenland?
    • Start je als zelfstandige in België, dan moet je je in afwachting van een ‘A1’-document aansluiten bij een Belgisch sociaal verzekeringsfonds. Je vraagt het document aan bij de bevoegde instantie van het land waar je woont. Als blijkt dat de Belgische sociale wetgeving niet op jou van toepassing is, dan wordt je aansluiting bij het sociaal verzekeringsfonds stopgezet.
    • Woont je werknemer in het buitenland? Dan moet je een ‘A1’-document aanvragen bij de instantie die bevoegd is op basis van de EU-Verordening 883/2004.

Zet buitenlandse werkkrachten in zonder zorgen. 

Neem contact op met onze experten