Heb je een volwaardig sociaal statuut als werknemer of ambtenaar, dan kan je daarnaast aan de slag als zelfstandige in bijberoep. Is dit niet het geval, dan ben je zelfstandige in hoofdberoep en bouw je zo een aantal sociale rechten op.
Een zelfstandige in hoofdberoep die in orde is met de betaling van de sociale bijdragen geniet bescherming voor vele sociale risico's. Zo zorg je voor een vangnet voor het geval je bijvoorbeeld ziek wordt, je een kind krijgt of tijd nodig hebt om voor een hulpbehoevend familielid te zorgen.
Het ziekenfonds vergoedt je ziektekosten en betaalt je bij arbeidsongeschiktheid een vervangingsinkomen uit. Je ziekenfonds betaalt onder meer je raadplegingen bij de dokter, tandarts, specialist, voorgeschreven geneesmiddelen en ziekenhuisverpleging terug. Zelf betaal je enkel het remgeld.
Je kan aanspraak maken op een arbeidsongeschiktheidsuitkering vanaf de eerste dag van arbeidsongeschiktheid, op voorwaarde dat je minstens acht dagen arbeidsongeschikt blijft, je ziekenfonds je arbeidsongeschiktheid erkent én je in orde bent met je sociale bijdragen.
Wie moet aansluiten als zelfstandige in hoofdberoep maar slechts beperkte zelfstandige inkomsten verwerft, kan eventueel gebruik maken van de gelijkstelling met een bijberoep (art. 37).
Je hebt recht op een uitkering tijdens je moederschapsrust, een kwartaal vrijstelling van sociale bijdragen, dienstencheques voor hulp in het huishouden, kinderbijslag en kraamgeld. Bij hospitalisatie van je zoon of dochter kan je een verlenging van de periode van bevallingsrust bekomen. Koos je voor een Sociaal VAPZ via Liantis, dan krijg je bovendien ook een extra geboortepremie.
Je hebt recht op 20 dagen vaderschaps- of geboorteverlof.
Voldoe je aan bepaalde voorwaarden, dan heb je als zelfstandige in hoofdberoep recht op adoptieverlof. Aan dit adoptieverlof is een adoptie-uitkering gekoppeld. De uitkering wordt in één keer betaald door je ziekenfonds, uiterlijk binnen de maand na de start van het adoptieverlof.
Daarnaast kan je als zelfstandige aanspraak maken op een adoptiepremie als je een kind adopteert. Je hebt recht op deze premie als het adoptiekind deel uitmaakt van het gezin en als je voor het kind nog geen kraamgeld hebt ontvangen.
De zorg voor een ernstig ziek gezins- of familielid, zorgen voor een kind met een beperking of palliatieve zorgen voor je ouders… Het kan zijn dat je tijdens je loopbaan als zelfstandige voor belangrijke uitdagingen op privévlak komt te staan. Onderbreek je je zelfstandige activiteit tijdens minstens één maand in het kader van mantelzorg? Dan kan je dankzij je sociaal statuut onder bepaalde voorwaarden aanspraak maken op een uitkering als mantelzorger en eventueel een vrijstelling van sociale bijdragen.
Na een lange carrière als zelfstandige breekt het volgende hoofdstuk in je leven aan. Tijd om uit te blazen en te genieten van wat je een leven lang hebt opgebouwd. En dan is een appeltje voor de dorst meer dan welkom.
Met jouw sociale bijdrage spaar je alvast elk kwartaal een stukje voor je wettelijk pensioen. Dit pensioen wordt berekend in functie van de lengte van je loopbaan. Hoe langer je werkt, hoe hoger je pensioen dus. In elk geval is het aangewezen zelf voor een extraatje te zorgen en je wettelijk pensioen aan te vullen met een fiscaal interessant Sociaal Vrij Aanvullend Pensioen.
Afhankelijk van je situatie en de reden van stopzetting, kan je als zelfstandige mogelijk beroep doen op het overbruggingsrecht, een werkloosheidsuitkering genieten of kiezen voor de voortgezette verzekering.
Als zelfstandige in bijberoep bouw je in de regel geen sociale rechten op. Je bouwt immers al sociale rechten op in een ander statuut, bv. als werknemer of ambtenaar. De bijdragen die je als zelfstandige in bijberoep verschuldigd bent, worden daarom soms ‘solidariteitsbijdragen’ genoemd : je draagt bij aan de financiering van het sociaal statuut van alle zelfstandigen.
Als je als zelfstandige in bijberoep minstens de minimumbijdrage van een zelfstandige in hoofdberoep verschuldigd bent en betaalt, bouw je toch een aantal bijkomende rechten op. Je verwerft extra pensioenrechten en als vrouwelijke zelfstandige kan je aanspraak maken op gratis dienstencheques naar aanleiding van de geboorte van een kind. Als je sinds ten minste drie jaar zelfstandige bent, kan je bovendien een Sociaal VAPZ opbouwen.